جویندگان همواره یابنده هستند؟ - وبلاگ فروشندگان

به گزارش وبلاگ فروشندگان، سرویس ادبیات خبرنگاران ، فاطمه سادات حاجی باباییان: صور سکوت به قلم محمدقائم خانی در بهار 1400 به همت نشر شهرستان ادب و در 439 صفحه به زیور طبع آراسته شد.

داستان با مضمونی تاریخی، ماجرای انتظار خاندانی یهودی-ایرانی برای ظهور موعود تنخ، در اواخر دوره ساسانی تا دوره خلافت خلیفه دوم را به تصویر می کشد. نویسنده کوشش می نماید تا سیر جست وجوی افرادی حقیقت جو برای یافتن حقیقتِ وعده داده شده در نسخه صحیحه تورات که سینه به سینه و بدون تحریف محفوظ نگه داشته اند را در این بازه تاریخی نشان دهد.

پرسش اصلی داستان این است که انتظار مؤمنان واقعی یهود برای ظهور پیامبر موعود و یافتن آن چگونه به انتها خواهد رسید؟ سه نسل از یک خانواده مؤمن یهودی برای یافتن موعود، تا پای جان خطر می نمایند. در این مسیر یوشع، ابراهیم و یافث کشته می شوند. حام برادر یافث، رنج سفری طولانی را به جان می خرد تا پیامبر موعود، محمد (ص) را با مدما و نشانه های آمده درباره او در نسخه توراتی که وارث آن است، تطبیق دهد.

راحیل فرزند یافث که از غیبت طولانی عمو مضطرب است، همراه داود پیشکار و معتمدِ حام قدم در راه رفته عمو می گذارد و جست وجوی خود را برای یافتن حقانیت پیامبر نوظهور شروع می نماید و پس از طی مسیری طولانی نهایتاً در مدینه نزد خانواده ای مسلمان برای مدتی مهمان می گردد.

شاید بتوان گفت صور سکوت قصه راحیل است. راحیلی که آخرین بازمانده از این خانواده جوینده حقیقت است. او زمانی به مدینه می رسد که پیامبر رحلت نموده اند و خلیفه دوم در آستانه خلافت است. اطناب گسترده در پرداختن به شک و ریبی که راحیل در دل دارد و به واسطه این شک ها مرتبا دچار کشمکش درونی وبیرونی است، به صورتی واضح وذوق زننده خواننده را دچار سردرگمی می نماید. آنجا که با وجود این شدت از شک وتردید ناگهان با ایمان آوردن راحیل در جریان داستان روبرو می گردد واین ابهام وقتی شدت می یابد که باوجود حل نشدن هیچ کدام از شبهات، پس از بازگشت به شهرش، یکباره مبلغ اسلام برای نزدیکان واهالی سوزیانا می گردد.

نویسنده این اثر، به واسطه مطالعات و پژوهش گسترده اطراف موضوع داستان توانسته با توصیفات خاص، پویا و بکر، خلق صحنه های زنده و حاوی اطلاعات، فضاسازی مکانی و زمانی دقیق توانسته شرایط اجتماعی و تاریخی زمانه ظهور پیامبر خاتم را تصویر کند و از عهده توصیف عواطف و حالات شخصیت ها در آن شرایط اجتماعی بربیاید.

برای استفاده از نثری اصیل و کهن در اثری تاریخی کوشش ستودنی داشته و زحمتش برای خلق نثری فاخر مثال زدنی است. بعلاوه توجه ویژه ای که به تاریخ و مناسک یهود وسبک زندگی آنان در ایران وجزییات دقیق جغرافیایی درسال های نخستین ظهور اسلام و قبل از آن شده نشان واضحی از مطالعه عمیق و تسلط گسترده نویسنده در این موضوع داستانش است.

حتی شاید بتوان صور سکوت را دایرة المعارفی تاریخی-روایی دانست که نویسنده در آن هنرمندانه اطلاعات تاریخی را زیر پوست داستان تزریق نموده است؛ هرچند گستردگی مطالب تاریخی و تحقیقی، خود را بر لحن قصه گوی داستان تحمیل نموده و تا حد زیادی آن را از هدف نمایشی داستان پردازی فارغ نموده است.

علاوه برآن دایره واژگانی اثر و حجم بالای اصطلاحات و کلمات تازه اثر را سخت خوان نموده طوری که کار برای مخاطب عام سنگین و شاید غیرقابل ادامه است.

در ادامه به نمونه هایی از نثر اشاره می گردد: سربلند می نماید و به خانه مشکی پوش خدا چشم می دوزد. پیشانی و گونه تَرش خاک درگاه سلطنت سکوت را رها ننموده اند. عکس خانه بشکوه وباوقار خدا آب چشمش را سنگین می نماید تا هبوط کند بر صحرای گونه راحیل. خانه تازه غرق در آب، تابنده تر از هر ماهی می درخشد. دوغ چون اژدهایی که دمش را به نیش بکشد، توی کاسه می چرخد و خرده نعناع ها را می بلعد ودانه های سنگین بارهنگ را بالا می آورد....

اشاره محدود به وقایع غصب خلافت و ظلم روا داشته شده بر اهل بیت پیامبر این سوال را به فکر می آورد که چگونه در روند داستانی با این حجم از تاریخ، پرداختن به این قصه مهم وتاثیرگذار تاریخی مغفول مانده یا کمرنگ طرح شده است؟ و منظر دیگر نقد اینکه با وجود حضور راحیلِ جست وجوگر، در مدینه، شهر پیامبر، هرگز با خانواده پیامبر روبرو نمی گردد! مگر نه آنکه آنان نسل در نسل در پی یافتن موعود انتظار کشیده اند، چه می گردد که هرگز خود را به دامن خانواده پیامبرِ موعود نمی اندازند تا شبهات و کشمکش های درونیشان را پاسخ بگیرند؟ و به دودلی ها و شک ها سرانجام دهد؟

از دیگر گره های مهم داستان، طرح گسترده جفایی است که مسلمین درحق یهودیان روا می دارند. به نظر می رسد این بدرفتاری و ظن دائمی مسلمانان بوده که مجالی برای یافتن پاسخ شبهات به یهودیان نداده نه رفتارهای بهانه جویانه و جنگ طلبانه آنها که باعث شده آنها سرخورده از ایمان قلبی بازمانده و دستِ خالی به سرزمینشان بازگردند و در نتیجه قصه جاهایی بیشتر به روضه ای در غربت یهود شباهت پیدا می نماید تا دادن تصویر از مسیر ایمان آوردن یا نیاوردن دختری یهودی.

کو این عزت؟ کو احترام؟ کجاست این هدایتی که می گویی؟ عربی نمی دانی و طعنه دمادم مسلمانان را نمی شنوی؟ این ها به جای خالی هم کیشان من رحم نمی نمایند...مادرها با بغض یهود پستان به کودک می سپارند. مردها جوانان را با کینه یهود می پرورانند...

در طول داستانی مدام شخصیت ها در حال طی طریق از سرزمینی به سرزمین دیگر هستند اما عدم وجود تصویر روشنی از جغرافیای آن دوره، به مخاطب اجازه رسیدن به یک شمایل کلی از جعرافیای داستان نمی دهد و این اسباب سردرگمی خواننده می گردد.

در مجموع کتاب صور سکوت با وجود کوشش تحسین برانگیز نویسنده در طرح مسئله موعود، تا سرانجام داستان در بیان آنچه باید از این مسئله در فکر خواننده ایجاد و تبیین کند کاملا پیروز نبوده است. شاید این حجم از پرداختن به جزییات زندگی یهود، مسائل و حواشی آن خواننده ای را که در انتظار یافتن نتیجه جستجوگری این خانواده و دختر بوده است راضی ننموده است یا ثقل کلمات و توصیفات و گاهی دیریابی متن باعث آن شده است. در نهایت خواننده پس از زمانی که برای خواندن کتاب را به جان خریده، قانع کردن و دست پر از دنیا داستان خارج نمی گردد و هنوز سوالاتی که در داستان برایش ایجاد شده پاسخ نگرفته است.

مطالعه صور سکوت را می توان به دوستداران تاریخ وسبک زندگی یهود در دوره پیش از اسلام و علاقه مندان به نثر کهن و مصنوع توصیه کرد.